Yersiz Korkular Üzerine (On Groundless Fears)

1. Çok yüce bir ruhun olduğunu biliyorum; engellerin üstesinden gelmek için yararlı, güçlü ilkelerle kendini donatmaya başlamadan önce bile yazgıya karşı koymakla gurur duyardın; artık yazgıyla boğuştuğun, gücünü sınadığın çok daha doğru. Çünkü birçok güçlük dört bir yanda bize karşı durmadıkça, zaman zaman çok yakınımıza gelmedikçe, güçlerimiz bizde hiçbir zaman tam bir kendimize güven duygusu uyandırmaz. Gerçek ruhun sınanabildiği tek yol budur, -ruh dışımızdaki şeylerin yetkisi altına girmeyi hiçbir zaman kabul etmez. 

2. Bu, böyle bir ruhun mihenk taşıdır, daha önceden hiç yara bere içinde kalmamışsa hiçbir boksör dövüşe yüksek bir moralle çıkamaz; yalnızca, özgüvenle yarışmaya giren, kendi kanını gören, rakibinin yumruğu altında dişleri takırdayan, bir çelmeyle düşüp rakibinin atağının tüm gücünü duyan, ruhça değil gövdece yere serilen, işte böyle bir yarışmacı her düştüğünde her zamankinden daha büyük bir meydan okumayla yeniden ayağa kalkar. 

3. Böylece betimlememi sürdürürsem, şimdiye kadar yazgı hep sana baskın çıktı; ama sen gene de vazgeçmedin, kalktın, daha büyük bir istekle direndin onun karşısında. Çünkü yiğitlik meydan okundukça güçlenir; yine de kabul edersen, kendini sağlamlaştırabilmen için bazı ek koruyucular önereyim.

4. Lucilius, bizi korkutabilecek şeyler, bizi ezen şeylerden daha çoktur; çoğu kez gerçekte olan şeylerden çok imgelemde acı çekeriz. Seninle Stoacı bir havada değil kendi daha ılımlı tarzımla konuşuyorum. Çünkü haykırışlara, sızlanmalara neden olan tüm bu şeylerin önemsiz ve dikkate değmez olduğunu söylemek Stoacı biçemimizdir; ama sen de ben de tanrı biliyor ya, böyle doğru olmasına yeterince doğru ama çok gürültü çıkaran sözleri bırakmalıyız. Sana, bunalım gelmeden mutsuz olmamanı öneririm; sanki gelip çatmış gibi benzini attıran tehlikeler belki hiç başına gelmeyecek; şimdiye kadar da kesinlikle gelmediler. 

5. Buna göre, kimi şeyler bize olması gerekenden daha çok acı çektirir; bazıları da olması gerektiğinden önce acı çektirir. Acıyı abartma ya da tasarımlama ya da öngörme alışkanlığımız var.
*Bu üç yanlıştan ilki, konu tartışmalı olduğu, deyim yerindeyse dava hala mahkemede olduğu için şimdilik ertelenebilir. Benim önemsiz diyeceğimin, çok ciddi olduğunu ileri süreceksin; çünkü kimi insanların kırbaçlanırken güldüğünü, kimilerinin de kulağa patlayan bir yumrukla ürküp geri çekildiğini elbette biliyorum. Bu kötü şeylerin güçlerini kendi güçlerinden mi yoksa bizim zayıflıklarımızdan mı elde ettiklerini daha sonra göz önünde bulunduracağız.

6.Bana bir iyilik yap, insanlar, mutsuz olduğuna inandırmak için çevreni sardığında ve seninle konuşmaya çalıştıklarında onlardan duyduklarını değil kendinin ne duyumsadığını düşün, kendi duygularına danış ve kendi işlerini başka birinden daha iyi bildiğin için kendi kendini bağımsız olarak sorguya çek. Sor: “Bu insanların benim acımı paylaşmalarını gerektirecek bir neden var mı? Belalar bulaşıcıymış gibi neden benden hastalık kapacaklar diye kaygılanmaları hatta korkmaları gereksin? Bu işte kötü bir şey mi var yoksa bu bir kötülükten çok, yanlış bilgilendirme sorunu mu?” Bile isteye sor kendine: “Yeterli bir neden olmadan mı acı çekiyorum, neşesizim, kötü olmayan bir şeyi ben mi kötüye dönüştürüyorum?”

7. Soruya karşılık verebilirsin: “Acılarımın gerçek mi yoksa düş ürünü mü olduğunu nasıl anlarım?” Böyle işler için kural şu: Bize işkence eden ya şimdiki şeylerdir ya da gelecek şeyler ya da ikisi birden. Şimdiki şeyler konusunda karar vermek kolay. Kendinin özgürlüğün, sağlığın tadını çıkardığını ve bir haksızlık yüzünden acı çekmediğini varsay. Gelecekte ne olabileceğine gelince, onu sonra geldiğinde göreceğiz. Bugün için o konuda kötü bir şey yok.

8. “Ama bir şey olacak.” Dersen, önce, yaşanacak sıkıntı konusundaki kanıtların kesin olup olmadığını gözden geçir. Çünkü çoğu zaman kuruntularımız yüzünden acı çekeriz ve alaycı söylenti bizimle alay eder; söylentinin savaşları bitirme eğilimi vardır ama çoğu kez bireyleri bitirir. Evet sevgili Lucilius’um insanların söylediklerini çabucak onaylarız. Bizi korkutan şeyleri sınamayız; onları iyice incelemeyiz; tıpkı ürküp kaçışan sığırların kaldırdığı bir toz bulutu yüzünden kamplarını terk etmek zorunda kalan ya da doğrulanmamış bazı söylentilerin yayılmasıyla paniğe kapılan askerler gibi korkup geri çekiliriz.

9. Öyle ya da böyle bizi en çok altüst eden boş bir söylentidir. Çünkü gerçeğin belli sınırları vardır; ama belirsizlikten doğan söylenti, korkmuş bir usun sorumsuz iznine aktarılır, tahmine dayalı yargıyı destekler. Panikteki korku kadar yıkıcı, denetlenemez bir korku olmamasının nedeni budur. Çünkü öteki korkular yersizdir, oysa bu korkuda insanın aklı başından gitmiştir. 

10. Öyleyse konuya dikkatle eğilelim. Belki başımıza bazı sıkıntılar gelecektir; ama bu şimdiki bir olgu değildir. Sık sık hiç beklenmedik bir şey olmuştur! Hem alnına böyle bir şey yazılmış olsa bile çıkıp koşa koşa acını karşılaman neye yarar? Gelip çattığı zaman çok geçmeden yeterince çekeceksin; bu yüzden bu arada dört gözle daha iyi şeyler bekle.

11. Ne mi kazanacaksın bunu yaparak? Zaman. Bu arada yakındaki ya da şu andaki sıkıntıları ertelemeye ya da sona başka birine aktarmaya hizmet edecek birçok olay olacaktır. Bir yangın kaçış yolu açtı. Bir yıkım insanları yavaşça yere bıraktı. Zaman zaman kılıç tam kurbanın boğazındayken durdu. İnsanlar kendi cellatlarından daha çok yaşadı. Kötü yazgı bile gelgeç gönüllüdür. Belki gelir belki gelmez; şimdiye dek gelmedi. Bu yüzden daha iyi şeyler um. 

12. Us ara sıra hiçbir kötülük belirtisi yokken kendine uydurma kötülük biçimleri yaratır; anlamı belirsiz bazı sözleri en kötü anlama yorar ya da ona yönelen kinlerin gerçekte olduğundan daha ciddi olduğunu kurar kafasında; çünkü düşmanının ne kadar öfkeli olduğunu değil de onun öfkelendiğinde işi nereye vardıracağını düşünür. Ama kendimizi korkularımıza çok fazla kaptırırsak yaşam yaşamaya değmez, üzüntülerimizin hiçbir sınırı olmaz, bu konuda sana öngörü yardım etsin ve apaçık göründüklerinde bile korkuları kararlı bir ruhla küçümse. Bunu yapamıyorsan bir zayıflığı başka bir zayıflıkla yok et, korkunu umutla hafiflet. Bu korktuğumuz şeyler arasında şundan daha kesin hiçbir şey yoktur: Ödümüzü koparan şeyler hiçliğe gömülürken umut ettiğimiz şeyler bizimle alay eder.

13. Bu yüzden umutlarını da korkularını da dikkatle tart, belirsiz olan bütün öğelerde her zaman kendi yararına karar ver; yeğ tuttuğun şeye inan. Oyların çoğunu korku kazanırsa gene de öteki yöne eğilim göster ve ruhunu tedirgin etmeye son ver, durmadan şunu düşün: Birçok ölümlü, gerçekte ortada hiçbir sıkıntı yokken ya da gelecekte de bir sıkıntı yaşanması kesin değilken bile, telaşa kapılıp kaygılanır. Geleceğe dönük ısrarla konuşmaya başladılar mı hiç kimse durdurmaz onları; böyle biri paniğini de gerçeğe göre ayarlamaz. Hiç kimse, “Öykünün yazarı bir budala, öyküye inana da onu uyduran kadar budala.” demez. Her esintiye kapılıp gidiyoruz; belirsizliklerden sanki onlar kesinmiş gibi korkuyoruz. Ölçülülük gözetmiyoruz. En küçük bir şey bile etkisini gösterip bizi telaşa düşürüveriyor.

*(Seneca “abartılmış kötülükler” konusunu, bugünkü sıkıntılar konusunda yargılar farklı olacağı için bir yana bırakır; örneğin Stoacılar işkencenin kötü bir şey olduğunu kabul etmez.)

Moral Letters to Lucilius  

-Seneca.

1. I know that you have plenty of spirit; for even before you began to equip yourself with maxims which were wholesome and potent to overcome obstacles, you were taking pride in your contest with Fortune; and this is all the more true, now that you have grappled with Fortune and tested your powers. For our powers can never inspire in us implicit faith in ourselves except when many difficulties have confronted us on this side and on that, and have occasionally even come to close quarters with us. It is only in this way that the true spirit can be tested, – the spirit that will never consent to come under the jurisdiction of things external to ourselves.

2. This is the touchstone of such a spirit; no prizefighter can go with high spirits into the strife if he has never been beaten black and blue; the only contestant who can confidently enter the lists is the man who has seen his own blood, who has felt his teeth rattle beneath his opponent's fist, who has been tripped and felt the full force of his adversary's charge, who has been downed in body but not in spirit, one who, as often as he falls, rises again with greater defiance than ever.  

3. So then, to keep up my figure, Fortune has often in the past got the upper hand of you, and yet you have not surrendered, but have leaped up and stood your ground still more eagerly. For manliness gains much strength by being challenged; nevertheless, if you approve, allow me to offer some additional safeguards by which you may fortify yourself.

4. There are more things, Lucilius, likely to frighten us than there are to crush us; we suffer more often in imagination than in reality. I am not speaking with you in the Stoic strain but in my milder style. For it is our Stoic fashion to speak of all those things, which provoke cries and groans, as unimportant and beneath notice; but you and I must drop such great-sounding words, although, heaven knows, they are true enough. What I advise you to do is, not to be unhappy before the crisis comes; since it may be that the dangers before which you paled as if they were threatening you, will never come upon you; they certainly have not yet come.

 5. Accordingly, some things torment us more than they ought; some torment us before they ought; and some torment us when they ought not to torment us at all. We are in the habit of exaggerating, or imagining, or anticipating, sorrow.
The first of these three faults^[1] may be postponed for the present, because the subject is under discussion and the case is still in court, so to speak. That which I should call trifling, you will maintain to be most serious; for of course I know that some men laugh while being flogged, and that others wince at a box on the ear. We shall consider later whether these evils derive their power from their own strength, or from our own weakness.

6. Do me the favour, when men surround you and try to talk you into believing that you are unhappy, to consider not what you hear but what you yourself feel, and to take counsel with your feelings and question yourself independently, because you know your own affairs better than anyone else does. Ask: "Is there any reason why these persons should condole with me? Why should they be worried or even fear some infection from me, as if troubles could be transmitted? Is there any evil involved, or is it a matter merely of ill report, rather than an evil?" Put the question voluntarily to yourself: "Am I tormented without sufficient reason, am I morose, and do I convert what is not an evil into what is an evil?"  

7. You may retort with the question: "How am I to know whether my sufferings are real or imaginary?" Here is the rule for such matters: we are tormented either by things present, or by things to come, or by both. As to things present, the decision is easy. Suppose that your person enjoys freedom and health, and that you do not suffer from any external injury. As to what may happen to it in the future, we shall see later on. To-day there is nothing wrong with it.

 8. "But," you say, "something will happen to it." First of all, consider whether your proofs of future trouble are sure. For it is more often the case that we are troubled by our apprehensions, and that we are mocked by that mocker, rumour, which is wont to settle wars, but much more often settles individuals. Yes, my dear Lucilius; we agree too quickly with what people say. We do not put to the test those things which cause our fear; we do not examine into them; we blench and retreat just like soldiers who are forced to abandon their camp because of a dust-cloud raised by stampeding cattle, or are thrown into a panic by the spreading of some unauthenticated rumour.  

9. And somehow or other it is the idle report that disturbs us most. For truth has its own definite boundaries, but that which arises from uncertainty is delivered over to guesswork and the irresponsible license of a frightened mind. That is why no fear is so ruinous and so uncontrollable as panic fear. For other fears are groundless, but this fear is witless.

10. Let us, then, look carefully into the matter. It is likely that some troubles will befall us; but it is not a present fact. How often has the unexpected happened! How often has the expected never come to pass! And even though it is ordained to be, what does it avail to run out to meet your suffering? You will suffer soon enough, when it arrives; so look forward meanwhile to better things.

11. What shall you gain by doing this? Time. There will be many happenings meanwhile which will serve to postpone, or end, or pass on to another person, the trials which are near or even in your very presence. A fire has opened the way to flight. Men have been let down softly by a catastrophe. Sometimes the sword has been checked even at the victim's throat. Men have survived their own executioners. Even bad fortune is fickle. Perhaps it will come, perhaps not; in the meantime it is not. So look forward to better things.

12. The mind at times fashions for itself false shapes of evil when there are no signs that point to any evil; it twists into the worst construction some word of doubtful meaning; or it fancies some personal grudge to be more serious than it really is, considering not how angry the enemy is, but to what lengths he may go if he is angry. But life is not worth living, and there is no limit to our sorrows, if we indulge our fears to the greatest possible extent; in this matter, let prudence help you, and contemn with a resolute spirit even when it is in plain sight. If you cannot do this, counter one weakness with another, and temper your fear with hope. There is nothing so certain among these objects of fear that it is not more certain still that things we dread sink into nothing and that things we hope for mock us.

13. Accordingly, weigh carefully your hopes as well as your fears, and whenever all the elements are in doubt, decide in your own favour; believe what you prefer. And if fear wins a majority of the votes, incline in the other direction anyhow, and cease to harass your soul, reflecting continually that most mortals, even when no troubles are actually at hand or are certainly to be expected in the future, become excited and disquieted. No one calls a halt on himself, when he begins to be urged ahead; nor does he regulate his alarm according to the truth. No one says; "The author of the story is a fool, and he who has believed it is a fool, as well as he who fabricated it." We let ourselves drift with every breeze; we are frightened at uncertainties, just as if they were certain. We observe no moderation. The slightest thing turns the scales and throws us forthwith into a panic.